सुजनका सहारा

सम्राट हस्तकला उत्पादन केन्द्रकी सञ्चालक हुन् सुजन थैब । उनले ११ वर्षदेखि सो हस्तकला उत्पादन केन्द्र,बुटवलमा सञ्चालन गर्दै आएकी छन् । औचारिक रुपमा भने उनको केन्द्र, घरेलु कार्यालयमा दर्ता भई सञ्चालन भएको दुईवर्ष पुग्यो । सुजनले चुरा, कुसन र डल बनाउन सिकेको पनि १२ वर्ष भयो । २०६६ सालदेखि उनले ड्राफ्ट लिएर विभिन्न किसिमका डलहरु बनाउन थालेकी हुन् । आफ्ले उत्पादन गरेका चुरा,कुसन र डलहरु आफ्नै पसलमा बेच्न राख्छिन् ।

पोखरादेखि सुर्खेतसम्म र भैरहवादेखि नारायणघाटसम्म होलसेलमा आफ्ना उत्पादन बिक्री गर्दै आएकी सुजनले औषतमा दुईलाख बढीका सामानहरु महिनामा बेच्दै आएकी छन् । उनको खास क्षमता कुसन र डल बनाउनेमा नै छ । दैनिक रुपमा उनले चुरा, कुसन र कुकुर, पुतली, बाँदर, हात्तीका डल आइटम बनाउँदै आएकी छन् । अहिले उनको हस्तकला उत्पादन केन्द्रमा ६/७ जना दिदीबहिनीहरुले प्रत्यक्ष/अप्रत्यक्ष रुपमा रोजगार पाएका छन् । रोजगारमा संलग्न दिदीबहिनीहरुलाई आवश्यक कच्चा पदार्थ दिएर विभिन्न प्रकारका डलहरु उत्पादन गर्न लगाएकी छन् । ती दिदीबहिनीहरुले घरधन्दा भ्याएर पनि महिनामा ८/१० हजार रुपैयाँ सजिलै कमाउने सुजनले बताइन्।

सुजनले एउटा ठूलो मङ्की टेडी(डल) बनाउन आधीघण्टामा सजिलै सक्छिन् । त्यो उनको अभ्यास र क्षमताको परिणाम हो । त्यो टेडी बनाउका लागि बटनको आँखा, नाक चाहिन्छ । त्यतिमात्र होइन सियो, कैची, धागो, फाइबर, कपडाको आवश्यकता समेत पर्छ । एउटा ठूलो टेडी बनाउनका लागि करिव एक हजार आठ सय रुपैयाँ बराबरको कच्चा सामग्री चाहिन्छ ।

सो टेडीलाई होलसेलमा बेच्दा दुईहजार आठ सय र बजारमा खुद्रा मूल्य चार हजार रुपैयाँसम्म पर्दोरहेछ । उनले चुरा,कुसन र डलका तालिम दिएर वर्षमा एकलाख बढी आम्दानी गर्छिन भने आफ्नै उद्यमबाट सबै खर्च कटाएर वार्षिक रुपमा तीन/चार लाख वचत गर्दै आएकी छन् । २५ हजारबाट आफ्नो लघु–उद्यम सुरुआत् गरेकी सुजनको अहिले करिव २० लाखको पुँजी पुगेको छ ।

उनले पछिल्लो पटक आफ्नो हस्तकला उत्पादन केन्द्रको नाममा कृषि विकास बैंक,बुटवलबाट महिला उद्यमशीलता कर्जा लिएकी छन् । उद्यम गर्न चाहनेहरुका निम्ति यो सस्तो कर्जाले उद्यमशीलतातर्फ थप उर्जाशील बनाएको सुजनले बताइन् । सुजनले २०५६ सालमा कालिका मानवज्ञान माविबाट प्रवेशिका परीक्षामा उत्तीर्ण गरेकी थिइन् । प्रमाण पत्र तहसम्म पढेर छाडिन् । २४ वर्षको उमेरमा २०६३ सालमा सुजनले अन्तरजातिय विहे गरेकी थिइन् । उनलाई श्रीमानको साथ र सहयोग थियो । सहयोगी भूमिका निर्वाह गर्ने श्रीमानको देहान्त भएको यही असारमा एकवर्ष पुग्यो । सुजनका साथमा १२ वर्षको एउटो छोरो छ ।

कक्षा सातमा पढ्दै गरेको छोरो र सम्राट हस्तकला उत्पादन केन्द्र अचेल उनका निम्ति जीवन गुजार्ने गतिलो सहारा बनेका छन् । मेला, महोत्सवहरुमा चुरा, कुसन र डलहरु बिक्री वितरण अत्यधिक हुने गरेको अनुभव सुनाउने सुजनले डल र कुसनको बजार बाह्रैमासे हुने गरेको समेत बताइन् ।

पहिला उनका उत्पादन केन्द्रमा उत्पादन भएका सामग्रीहरु देशका धेरै स्थानहरुमा पुग्थे । सो कुसन,डल सम्बन्धी तालिम लिएर आफैले सामग्रीहरु उत्पादन गर्ने,बेच्ने र पसल खोल्नेहरुको संख्या बढ्न थालेपछि अहिले आफ्नो उद्यममा नयाँ चुनौती थपिन थालेको सुजनले बताइन् ।

सुजनलाई बुहार्तन ब्यहोर्न परेन । उनलाई आफ्नो हस्तकला उत्पादन केन्द्र नै सर्वस्व भयो । पूरै समय र शक्ति त्यसैमा लगाइन र सफल समेत भएकी छन् । सुजनको माइती राजनीतिक रुपमा सचेत परिवार थियो । अम्बिका र सुकन्या थैबकी माईली छोरी सुजनलाई आफ्नो बाबा भूमिगत हुँदा प्रहरीले खोज्दै आएको खुब सम्झना आउँदो रहेछ । आफूलाई राजनीतिप्रति खासै चेष्टा नभएपनि बाबाआमाको राजनीतिप्रतिको सद्भाव र समपर्णमा सम्मान रहेको सुजनले सुनाइन् । नृत्यमा रुची राख्ने सुजनको गायन कला सारै प्रशंसनीय छ ।

भविष्यमा आफ्नो ज्ञान, कला, सीप र क्षमतालाई उच्च रुपमा प्रयोग गर्दै थप नयाँ उद्यमतिर पनि अघि बढ्ने योजना बुनेकी सुजनले दिदीबहिनीहरुलाई आफ्नो खुट्टामा आफै उभिन सक्ने, श्रम र सीपलाई सम्मान गर्ने अनि रोजगारयुक्त समाज बनाउन सहयोग गर्ने संकल्प गरेकी छन् ।