प्रकृति मृत्यु प्रकरण: ‘भारतले आफैंलाई शिक्षित गरोस्’ शिर्षकमा टाइम्स अफ इण्डियाकाे सम्पादकीय

काठमाडाै । कालिंगा इन्स्टिच्युट अफ इन्डस्ट्रियल टेक्नोलोजी (केआईआईटी) ओडिसामा नेपाली विद्यार्थी प्रकृति लम्सालको मृत्यु र त्यसपछि अन्य नेपाली विद्यार्थीमाथि गरिएको ज्यादतीपूर्ण व्यवहार बारे भारतभित्रै पनि आलोचनाको विषय बनेको छ।

यस घटनामा मात्र नभएर अरू बेला पनि भारतमा नश्लीय विभेदका व्यवहार प्रकट हुने गरेको भन्दै भारतकाे प्रतष्ठित पत्रिका टाइम्स अफ इन्डियाले सच्चिनुपर्ने भन्दै सम्पादकीए लेखेकाे छ। उसले  शैक्षिक हब बन्ने र प्रतिवर्ष ५ लाख विद्यार्थी भित्र्याउने लक्ष्य राखेको भन्ने भारतको विदेशी विद्यार्थीप्रति यस खालको रवैयाबीच संगति नदेखिएको पनि उसले औँल्याएको छ।

नेपाली विद्यार्थीहरुमाथि भएको दुर्व्यवहारको आलोचना गर्दै लेखिएको छ, ‘भारतलाई शिक्षाको केन्द्र बनाउने लक्ष्य राखेको भारतीय सरकारका लागि यो घटनाले गम्भीर प्रश्न खडा गरेको छ ।’  उसले सन् २०१४ मा दिल्लीका एक मन्त्रीले नाइजेरियन नागरिकहरूमाथि गरेको दमन, कोरोना महामारीका बेला भारतका उत्तरपूर्वी नागरिकहरूलाई ‘चिनियाँ’ भन्दै गरिएको भेदभाव काे समेत स्मरण गर्दै अहिले नेपाली विद्यार्थीहरुमाथि गरिएको अपमानजनक व्यवहारले विदेशी विद्यार्थी आकर्षित गर्ने भारतको सपना अधुरो हुने चेतावनी दिइएको छ ।

 ‘भारतले आफैंलाई शिक्षित गरोस्’’ शीर्षकमा उसले लेखेको छ-

भारत, ओडिसाको भुवनेश्वरस्थित कालिंगा इन्स्टिच्युट अफ इन्डस्ट्रियल टेक्नोलोजी (केआईआईटी) मा नेपाली विद्यार्थी प्रकृति लम्सालको मृत्यु दुखद छ र यो भारतलाई विकासशील देशहरूको लागि शैक्षिक केन्द्र बनाउन चाहने भारत सरकारको लागि चेतावनी घण्टी हो।

केआईआईटीले एक भारतीय विद्यार्थीविरुद्ध नेपाली विद्यार्थी प्रकृतिको उत्पीडनको गुनासोलाई बेवास्ता गरेको देखिन्छ। पछि अनुसन्धानबिना यसले उनको मृत्युलाई भावनात्मक चोटको परिणाम ठहर गर्‍यो। जब सयौँ अन्य नेपाली विद्यार्थीले विरोध गरे, तिनीहरूलाई कटक रेलवे स्टेसनमा पुर्‍याइयो र टाढै रहन भनियो।

एउटा भाइरल भिडिओमा केआईआईटीका दुई कर्मचारीहरू कराइरहेका सुनिन्छन्। उनीहरूले संस्थानको शिक्षण खर्च नै नेपालको बजेटभन्दा बढी छ भन्छन्। यस्तो अहंकार! यस तर्कअनुसार अमेरिकामा रहेका भारतीयहरूले वालमार्टमा किनमेल गर्दा कृतज्ञ हुनुपर्छ, किनभने उक्त किराना साम्राज्यको आम्दानी भारत सरकारको बजेटभन्दा बढी छ।

यो घटना कूटनीतिक मुद्दामा परिणत भयो। नेपालका प्रधानमन्त्री ओलीले यो विषय उठाए। नेपालमा रहेको भारतीय दूतावासले आश्वासन दियो। ओडिसा सरकार तात्यो। केआईआईटीले माफी माग्यो। निष्कासित विद्यार्थीलाई फर्कन भन्यो। केआईआईटीले दुई उच्च अधिकारीहरूलाई 'सेवाबाट हटायो' पनि।

सन् २०१३ मा एक विश्वव्यापी सर्वेक्षणले भारतलाई सबैभन्दा बढी नश्लीय विभेद गर्ने (रेसिस्ट) देशहरूमध्येको दाबी गर्दा धेरैले खिल्ली उडाएका थिए। तर, यहाँ जातीय दुर्व्यवहार भोगेका अफ्रिकाका विद्यार्थीहरूलाई सोध्नुहोस्। २०१४ को जनवरी रात जब दिल्लीका एक मन्त्रीले नाइजेरियालीलक्षित 'छापा' हान्न लगाएका थिए, त्यो भारतका लागि कहिल्यै नमेटिने दाग हो।

हाम्रो आफ्नै उत्तरपूर्वका मानिसहरूप्रतिको हाम्रो व्यवहार पनि राम्रो छैन। कोभिड महामारीमा उनीहरूलाई 'चिनियाँ' भनेर कसरी कलंकित गरिएको थियो, सर्वेक्षणहरूले देखाएका छन्। अब यो मामला नेपालमा चर्किएको छ, जुन भारतमा विदेशी विद्यार्थीहरूको सबैभन्दा ठूलो स्रोत हो।

भारतमा सन् २०२१-२२ मा भर्ना भएका ४६ हजार ८७८ विदेशी विद्यार्थीमध्ये १३ हजार १२६ जना नेपाली थिए। ओलीले चीनप्रतिको झुकाव देखाइरहेका छन्। भारतले २०४७ सम्ममा प्रतिवर्ष ५ लाख विदेशी विद्यार्थी भर्ना गर्ने लक्ष्य राखेको छ। तर अहिले त्यो ५० हजारमा सीमित छ। जे गल्ती भयो, त्यसलाई स्वीकार गर्नु नयाँ सुरुवातको राम्रो तरिका हुनसक्छ।

https://timesofindia.indiatimes.com/blogs/toi-editorials/india-teach-thyself/