संरक्षण अभावमा सेतीवेनीको विश्व विराट शालिग्राम

गुल्मी । गुल्मी, पर्वत र स्याङ्जाको संगमस्थल सेतीवेनी विश्वविराट शालिग्रामले प्रसिद्ध धार्मिकस्थल हो । पर्वतको विहादी गाउँपालिकाबाट शालिग्रामको दर्शन गर्न एक दम्पत्ति बच्चासहित आए । स्नान गर्ने क्रममा बच्चा चिप्लीएर कालीगण्डकी नदिले बगाउँदै लग्यो । बच्चालाई बचाउन आमा नदिमा हामफालिन । उनिहरुलाई बचाउन  बाबु पनि हाम्फाले । तिनै जना बग्दै गए । पछि स्टेम्वरले उनिहरुले उद्धार गर्ने क्रममा बाबुलाई निकाल्यो । बच्चालाई पनि तत्कालन निकालेर अस्पताल लगेर बचाउन सकियो । तर आमा तलैसम्म बग्दै गएको हुँदा मृत प्राय अवस्थामा फेला परिन । अस्पताल लैजाने क्रममा उनको बाटैमा मृत्यु भयो । विगत २२ वर्षदेखि यस स्थानमा पूजा गर्दै आएका पण्डितले यहाँको अवस्था बारे गुनासो पोख्दै उदाहरण स्वरुप यसरी एक घटना सुनाए । "अवस्था यस्तो छ, यसप्रति कुनै तहको सरकारले गम्भीरतापुर्वक लिएन ।"-उनले भने ।

भक्तालुजनका लागि एउटा सुरक्षितर र व्यवस्थित स्नानस्थल समेत निर्मण नभएको यहाँ सरकारीतौरबाट विश्व विराट शालिग्राम रहेको सेतीवेनीको संरक्षण हुन नसकेको स्थानीयले गुनासो गर्दै आएका छन् । कालीगण्डकी नदि किनारमा अवस्थित विश्व विराट शालिग्राम र सिंगो सेतीवेनी बजार समेत अहिले बाढीको उच्च जोखिममा पर्दै आएको छ ।

हरेक वर्षको वर्षायाममा कालीगण्डकी नदि र पूर्व तर्फबाट बगेर आउने सेती खोलाको बाढिले उच्च जोखिमा पार्दै आए पनि सरकारीतौरबाट वेवास्ता हुँदै आएको गल्याङ्ग नगरपालिका-५ सेतीवेनीका समाज सेवी प्रेमबहादुर अर्यालले गुनासो गरे । उनले भने, "विश्व विराट शालिग्राम समेत जोखिममा छन् । यहाँ मिडीया आउँछन , नेता र जनप्रतिनिधी पनि आउछन र  गुनासो गर्छौ तर कसैले सुनेनन् ।" यस क्षेत्रमा एक डेढ दशकसम्म ब्यापारिक चहल पनि निकै थियो । स्याङ्गजा तर्फ लोकमार्ग र गुल्मीतर्फ कालीगण्डकी कोरिडोर सडक संचालनमा आएपछि सेतीवेनी बजारको ब्यार पनि सुक्न थालेको उनी बताउँछन् । "पहिला पहिला विदेशी पर्यटकहरुको समेत निकै घुँईचो लाग्थ्यो । अहिले पनि विश्वकै विराट शालिग्राम छ भनेर विदेशी पर्यटकहरु आउँछन ।"-उनले भने । सञ्चार माध्यमबाट प्रचार प्रसार पनि कम हुँदै गएपछि विदेशी पर्यटकहरुको संख्य घट्नुको मुख्य कारण रहेको उनको बुझाई छ । त्यहाँका पुराना ब्यापारिहरु मानबहादुर  अर्याल र होटल ब्यवसायी भक्तीप्रसाद शेरचन निकै चर्चित रहेको उनी स्मरण गर्छन् ।

शालिग्रामको दर्शन गर्नुअघि कालीगण्डकी नदि किनारमा स्नान गर्ने गर्दछन भक्तजनले । जसलाई सरकारी निकायले सुरक्षित स्नान स्थल बनाउन पहल नर्गदा बेला बेलामा अप्रीय घटनाहरु घट्ने गरेको शालिग्राम धामका पण्डित हरिपराजुली बताउछन् । गत २२ वर्षदेखि यहाँ पूजापाठ गर्दैै आएका पण्डित पराजुलीका अनुसार कालीगण्डकी नदि र सेतीखोलाको काँखमा अवस्थित विश्व विराट शालिग्रामलाई  भगवान शिवजीका प्राकृतिक अवतार मानिन्छ ।

पौराणिक कथामा उल्लेख भए अनुसार परापुर्वकालमा तपश्या गर्न बसेका तपस्वीहरुले रातको समयमा  आफै शंख बजेको र गाई कराएको सुनेपछि  विश्व विराट शालिग्रमाको महिमा  बढेको थियो । त्यस यता हिन्दु धर्मावलम्वीहरु  ध्यान गर्न आउने गरेका छन् । देशकै एउटा यस्तो महत्वपूर्ण धार्मिक थलोलाई गुल्मी तर्फको कालीगण्डकी गाउँपालिका, स्याङ्गजाको गल्याङ्ग नगरपालिका र पर्वतको विहादी गाउँपालिकाका जनप्रतिनिधीहरु संयुक्त रुपमा संरक्षण र प्रचार प्रसारमा पहल गर्न चुकेको देखिन्छ ।