हमासको आक्रमण : इजरायलको सबैभन्दा ठूलो खुफिया असफलता

काठमाडौँ । प्यालेस्टिनी चरमपन्थी समूह हमासले जसरी इजरायलमाथि चौतर्फी हमला गरेको छ, त्यसलाई अहिलेसम्मकै ठूलो आक्रमण मानिएको छ ।जसरी हमासका चरमपन्थीहरूले सिमानाको बार तोडेर इजरायली भूमिमा प्रवेश गरे, स्थानीय जनताको हत्या गरे र उनीहरूलाई बन्धक बनाए, यो सबै इजरायलका लागि अप्रत्याशित छ।

यो सम्पूर्ण संकट बुझ्नको लागि केही आधारभूत कुराहरू जान्न आवश्यक छ। आखिर, यससँग सम्बन्धित व्यक्तिहरू को हुन्, तिनीहरू कहाँबाट आए र यो संगठन कसरी गठन भयो ?

आखिर के हो हमास ?
हमास प्यालेस्टिनी इस्लामिक अतिवादी समूह हो, जुन गाजा पट्टीबाट सञ्चालन हुन्छ। सन् २००७ मा गाजा नियन्त्रण गरेपछि हमास विद्रोहीहरूले इजरायललाई नष्ट गर्ने वाचा गरेका थिए।

त्यसयता हालैको आक्रमणसम्म यो चरमपन्थी संगठनले इजरायलसँग पटक-पटक युद्ध गरेको छ ।

यस अवधिमा हमासले इजरायलमा हजारौं रकेट प्रहार गर्‍यो र धेरै अन्य घातक आक्रमणहरू पनि गर्यो। इजरायलमा आक्रमण गर्न हमासले अन्य चरमपन्थी समूहहरूको पनि सहयोग लिन्छ।

यी आक्रमणहरूको प्रतिक्रियामा इजरायलले हमासविरुद्ध विभिन्न तरिकामा सैन्य कारबाही गर्छ। सन् २००७ देखि इजरायलले इजिप्टसँगै गाजामा नाकाबन्दी गरेको छ । इजरायलले आफ्नो सुरक्षाका लागि यो आवश्यक भएको बताएको छ ।

हमासलाई एक संगठनको रूपमा विशेष गरी यसको सैन्य शाखालाई इजरायल, अमेरिका, युरोपेली संघ, बेलायत र अन्य धेरै देशहरूले आतंकवादी समूह घोषणा गरेका छन्।

छिमेकी इरान हमासको सबैभन्दा ठूलो समर्थक हो। आर्थिक सहयोगसँगै हतियार र तालिमको सुविधा पनि उपलब्ध गराउँछ ।

गाजासम्बन्धि विवाद के हो ?
इजरायल, इजिप्ट र भूमध्यसागर बीचको गाजा भनिने पट्टी ४१ किलोमिटर लामो र १० किलोमिटर चौडाइको क्षेत्र हो। यहाँ करिब २३ लाख मानिस बस्छन्। यो संसारको सबैभन्दा सघन जनसंख्या भएको क्षेत्र हो।

गाजाको हवाई क्षेत्र र तटीय क्षेत्र इजरायलको नियन्त्रणमा छन्। यस नियन्त्रणको साथ, इजरायलले गाजाबाट के बाहिर आउँछ र के भित्र जान्छ निर्णय गर्दछ।

त्यसैगरी, इजिप्टले गाजा सीमामा कुन मानिस यहाँबाट भित्रिन वा बाहिर जान सक्ने भन्ने निर्णय गर्छ।

इजरायल र हमासबीचको लडाई के हो ?
इजरायल र हमासबीच लामो समयदेखि तनाव जारी छ। तर, चरमपन्थी समूहले शनिबार गरेको आक्रमणबारे कुनै चेतावनी दिएको छैन।

हमासले इजरायलमा हजारौं रकेट प्रहार गरेको छ । यससँगै दर्जनौं चरमपन्थीहरू सीमा पार गरेर इजरायली बस्तीहरूमा प्रवेश गरे, जहाँ उनीहरूले मानिसहरूको हत्या गरे र धेरैलाई बन्धक बनाए।

त्यसलगत्तै इजरायलले गाजामा हवाई आक्रमण सुरु गरेको थियो । इजरायलले गाजामा चरमपन्थी स्थानहरूलाई निशाना बनाएको बताएको छ ।

हमासको आक्रमणलाई किन अप्रत्याशित भनिन्छ ?
बीबीसीका अन्तर्राष्ट्रिय सम्पादक जेरेमी बोवेनले आफ्नो प्रतिवेदनमा गाजाबाट हमासले गरेको आक्रमणलाई अहिलेसम्मकै सबैभन्दा ठूलो र घातक भएको बताए ।

रिपोर्टका अनुसार इजरायलको नयाँ पुस्ताले न त यस्तो ‘क्रस बोर्डर आक्रमण’ देखेको छ न त इजरायलले यति ठूलो आक्रमणको सामना गरेको छ ।

हमासका चरमपन्थीहरू धेरै ठाउँमा सीमा पर्खाल तोडेर भित्र पसेका छन् ।

इजिप्ट र सिरियाले संयुक्त रूपमा गरेको इजरायलमा ५० वर्षअघि सन् १९७३ मा भएको हमलाको एक दिनपछि यो हमला गरिएको हो।

हमास नेतृत्वका लागि त्यो आक्रमणको मिति र वार्षिकोत्सवको महत्त्व समाप्त भएको छैन।

किन यो इजरायलको सबैभन्दा ठूलो खुफिया असफलता हो ?
बीबीसी सुरक्षा मामिला संवाददाता फ्रान्क गार्डनरले हमासको यो आक्रमण इजरायलको गुप्तचर असफलताको परिणाम हो भन्ने विश्वास गर्छन्।

इजरायलको गुप्तचर कमाण्ड देशभित्रको ‘शिन बेट’ र देश बाहिर ‘मोसाद’ नामक एजेन्सीले सम्हाल्छ। इजरायलको सम्पूर्ण रक्षा प्रणाली र सेना पनि उनीहरूसँग जोडिएको छ।

फ्रान्क गार्डनर भन्छन्, 'यस्तो ठूलो आक्रमणको योजनाको कुनै संकेत नदेखिनु एकदमै निराशाजनक छ। अलर्ट आए पनि समयमै रोक्न सकिएन ।'

यो भनिएको हो किनभने इजरायलसँग सम्पूर्ण मध्य पूर्वमा सबैभन्दा समृद्ध खुफिया एजेन्सी छ। यसका जासुस र एजेन्टहरू सिरिया, लेबनानदेखि प्यालेस्टिनी चरमपन्थी समूहहरूमा फैलिएका छन्।

सीमा सुरक्षाको कुरा गर्ने हो भने गाजासँगको सिमानामा काँडेतार लगाएर अग्ला र बलियो पर्खाल बनाइएको छ । क्यामेरासँगै ग्राउन्ड मोसन सेन्सर पनि राखिएको छ । सिमानामा निरन्तर गस्ती भइरहेको छ ।

गाजा सीमामा यस्तो कडा बार लगाउनुको उद्देश्य घुसपैठ रोक्न थियो, जसरी शनिवारको आक्रमणमा हमास चरमपन्थीहरूले गरेका थिए।

तर अचम्मको कुरा के छ भने हमासका अतिवादीहरू धेरै ठाउँमा बुलडोजर प्रयोग गरेर र धेरै ठाउँमा काँडे तार काटेर ध्वस्त पारेर भित्र पसेका छन् ।

यसबाहेक प्याराग्लाइडर र तटीय क्षेत्रबाट पनि हमासका अतिवादीहरू घुसपैठ गर्न सफल भएका थिए।

प्यालेस्टाइन के हो र यी आक्रमणहरूसँग के सम्बन्ध छ ?
प्यालेस्टाइन रोमन समय देखि अस्तित्वमा छ। यसमा वेस्ट बैंक र गाजा, जुन हाल प्यालेस्टाइनको नियन्त्रणमा छ, पूर्वी जेरुसेलम र इजरायलले कब्जा गरेको सम्पूर्ण क्षेत्र समावेश गर्दछ।

रोमन समयमा यो सम्पूर्ण क्षेत्र प्यालेस्टाइन भनिन्थ्यो।

बाइबलमा यस क्षेत्रमा यहूदी साम्राज्यको पनि उल्लेख छ। त्यसैले यहूदीहरूले यसलाई आफ्नो पुरानो जन्मभूमि मान्छन्।

सन् १९४८ मा इजरायलले आफूलाई स्वतन्त्र राष्ट्र घोषणा गरेको थियो । तर, हाल इजरायलको अस्तित्वलाई अस्वीकार गर्नेहरूले सम्पूर्ण क्षेत्रलाई प्यालेस्टाइनको रूपमा मान्यता दिएका छन्।

प्यालेस्टिनीहरूले पनि वेस्ट बैंक, गाजा र पूर्वी जेरुसेलमका लागि प्यालेस्टाइन शब्द प्रयोग गर्छन्।

आक्रमण र युद्धको घोषणा पछि के हुन्छ ?
हमासका चरमपन्थी कमाण्डर मोहम्मद देइफले इजरायलको कब्जालाई उखेल्नका लागि सबै प्यालेस्टिनी नागरिक र सम्पूर्ण समुदायलाई एकताबद्ध हुन अपील गरेका छन्।

जेरुसेलममा बीबीसी संवाददाता योलान्डे निल भन्छिन्, 'यस्तो अवस्थामा ठूलो प्रश्न उठ्छ कि वेस्ट बैंक, पूर्वी जेरुसेलम वा इजरायली कब्जामा रहेका अन्य क्षेत्रमा बसोबास गर्ने प्यालेस्टाइनीहरू हमासको यो अपीलमा उठ्छन्'

यो सम्पूर्ण घटनामा इजरायलका लागि यो युद्धमा परिणत हुने कुरा स्पष्ट छ जुन धेरै मोर्चामा लड्नुपर्नेछ।

स्थिति बिग्रियो भने लेबनानको शक्तिशाली चरमपन्थी समूह ‘हिजबुल्लाह’ पनि यो युद्धमा फस्ने सम्भावना छ ।

इजरायली सेनाले हाल ठूलो मात्रामा सैन्य फौज तैनाथ गर्न आदेश दिएको छ। यससँगै गाजामा लगातार हवाई हमला पनि गरिरहेको छ ।

यसले इजरायलले आगामी दिनमा ग्राउण्ड अपरेशनको तयारी गरिरहेको स्पष्ट संकेत गर्छ। -बीबीसी